Khi mới bắt đầu học Phật theo truyền thống Theravāda, phần lớn mọi người khi nghe nói về “Tam Tạng Kinh Điển” liền nảy sinh tâm lý lo lắng vì tính chất hàn lâm của nó. Phải chăng đây là nội dung quá tầm đối với người cư sĩ bình thường. Trên thực tế, dưới góc nhìn đúng đắn, Tam Tạng không hề cách biệt với đời sống. Nó chính là bản đồ dẫn đường cho lộ trình thanh lọc thân tâm, được phân định rạch ròi để người học dễ dàng nắm bắt.
1. Tam Tạng là gì?
Về mặt từ nguyên, Tam Tạng (Tipiṭaka) có nghĩa là “ba chiếc giỏ đựng”, biểu trưng cho ba kho tàng lưu giữ và phân loại giáo huấn của Đức Thế Tôn.
Cấu trúc của nó bao gồm:
Tạng Luật (Vinaya Piṭaka)
Sutta Piṭaka – Tạng Kinh
Bộ Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhamma Piṭaka)
Toàn bộ các bản văn Tipiṭaka được lưu truyền bằng ngôn ngữ Pāḷi trong truyền thống Nguyên thủy, và được xem là hệ thống kinh điển cổ xưa, nhất quán và gần với lời Phật dạy nguyên thủy nhất.
Tìm hiểu Tạng Luật – Khung sườn của kỷ luật tâm linh
Dù đối tượng chính của Tạng Luật là chư Tăng Ni, nhưng sự hiểu biết về Luật sẽ giúp người tại gia tu tiến rất chắc chắn.
Ý nghĩa của Luật tạng không phải là sự áp đặt kỷ luật, mà là để:
Giữ đời sống thanh tịnh
Giảm xung đột, rối ren
Thiết lập nền tảng cho sự phát triển của Định và Tuệ
Để dễ hình dung:
Giới luật là giới hạn an toàn để điều chỉnh hành vi và lời nói
Người mới bắt đầu chỉ cần nắm vững những nguyên tắc cơ bản:
Nhân – duyên – quả trong hành vi
Tôn trọng giới hạn
Rèn luyện nếp sống tự giác và trách nhiệm
Sutta Piṭaka: Nguồn cảm hứng tâm linh
Đối với đa số Phật tử, Tạng Kinh chính là phần giáo lý thân thuộc nhất.
Kho tàng này bao gồm:
Các bài thuyết pháp của Đức Phật
Những cuộc đối đáp giữa Phật và nhiều tầng lớp khác nhau trong xã hội
Những chỉ dẫn trực tiếp về khổ – nguyên nhân khổ – con đường diệt khổ
Tạng Kinh được chia thành 5 bộ lớn (Nikāya), trong đó:
Sắp xếp theo độ dài của các bài kinh: trường, trung và tiểu
Chứa đựng những hướng dẫn hành trì thực tế như Pháp Cú hay Tứ Niệm Xứ
Nhiều bản kinh tập trung tháo gỡ các vấn đề thiết thực của con người
Có thể nói:
Tạng Kinh là bản đồ giải thoát được trình bày qua ngôn từ, ẩn dụ và sự thực chứng
Người mới học Phật nên bắt đầu từ Tạng Kinh.
Khám phá Tạng Vi Diệu Pháp: Bản đồ chi tiết về tâm thức
Dù được coi là phần khó tiếp cận và mang tính triết học nhất, nhưng Vi Diệu Pháp lại ẩn chứa những chân lý sâu xa nhất.
Nếu coi:
Tạng Kinh trả lời cho câu hỏi “Đức Phật đã dạy những gì”
Thì Vi Diệu Pháp giải thích “Các quy luật của Pháp vận động ra sao”
Tạng Vi Diệu Pháp đi sâu vào các khía cạnh:
Bản chất thực sự của tâm thức
Cấu trúc của một đơn vị tâm thức (sát-na)
Nguyên nhân hình thành các tam tang kinh dien trạng thái bất thiện
Cơ chế tích lũy và vận hành của nghiệp báo
Đối với người vừa khởi sự:
Chưa cần thiết phải nghiên cứu Abhidhamma ngay lập tức
Dẫu vậy, nhận thức được giá trị của nó sẽ giúp hành giả tránh được những hiểu biết lệch lạc hoặc cảm tính về giáo pháp
Mối liên hệ giữa Tam Tạng và Tam Học
Để ghi nhớ một cách đơn giản:
Vinaya Piṭaka tương ứng với Giới (Sīla)
Sutta Piṭaka hướng đến Định (Samādhi)
Abhidhamma Piṭaka phát triển Tuệ (Paññā)
Ba Tạng không tách rời, mà nâng đỡ nhau:
Khi Giới hạnh trang nghiêm thì tâm Định mới có chỗ nương tựa
Có Định → Tuệ mới sinh
Nhờ có Tuệ mà hành giả hiểu được giá trị của Giới và giữ gìn một cách tự nhiên
Lộ trình tìm hiểu Tam Tạng cho người mới
Một vài lời khuyên thiết thực:
Đừng cố “học hết”
Cần tiếp cận theo trình tự hợp lý:
Hiểu tinh thần Giới
Đọc Kinh để soi lại đời sống
Nếu có điều kiện thuận lợi, hãy đào sâu Vi Diệu Pháp để mở mang trí tuệ chuyên sâu
Mục đích cuối cùng của việc học Tam Tạng không phải là sự phô trương học thuật, mà là:
cải thiện hành vi, lời nói và suy nghĩ trong cuộc sống thực tế